De aanleiding voor de training was de samenwerking tussen Leesoffensief Brabant en OMO. "Het Leesoffensief Brabant kreeg de vraag van de vereniging Ons Middelbaar Onderwijs om een training te organiseren, helemaal in het teken van de basisvaardigheden taal, digitale geletterdheid en burgerschap," vertelt Hannah. "Het Zwijsen College wilde deze training graag incompany afnemen. De training is vooral praktisch ingestoken – Wat zijn de basisvaardigheden? Hoe integreer je de basisvaardigheden in je vak? Maar ook, hoe kun je verbindingen leggen tussen de basisvaardigheden, jeugdliteratuur en leesbevordering?"

Annelies vult aan: "Het Leesoffensief kwam vervolgens bij de Noord Oost Brabantse Bibliotheken terecht omdat het Zwijsen College in ons werkgebied valt. Dat vonden we heel fijn, want wij ondersteunen scholen in ons werkgebied graag met dit soort vraagstukken."

Om de training te organiseren heeft het Leesoffensief Brabant een oproep gedaan aan Brabantse bibliotheken om te helpen bij het geven van de training. “Ik vind het ontzettend mooi dat andere bibliotheken ons hierbij wilden helpen”, vertelt Annelies. “Daardoor hadden we ook die ruimte om tegen de school te zeggen: ‘Wij kunnen op korte termijn experts leveren om aan de slag te gaan met jullie vraag.’ Dat kon doordat we samen de krachten bundelden.”

Korte lijnen

De vraag kwam in december binnen bij het Leesoffensief Brabant en in januari moest de eerste trainingsdag plaatsvinden. Best uitdagend, vond Annelies. "We hebben natuurlijk wel vaker trainingen voor het onderwijs verzorgd, maar nog nooit op zo'n grote schaal en zo kort dag. Dus het was ook heel fijn dat we dat niet alleen hoefden uit te vinden. Door samen op te trekken met het Leesoffensief Brabant wist je dat de basis van de training gedegen in elkaar zat.”

De bibliothecarissen begeleidden tijdens de training de docenten met het maken van lessen rondom de basisvaardigheden. Annelies: "Zij hebben echt de vakkennis, de collectiekennis en ze zijn heel goed op de hoogte van de literatuur die je kunt inzetten als docent in het voortgezet onderwijs.”

Hannah beaamt dat: "We zijn echt gezegend met zulke betrokken bibliotheken in Brabant. Door het Leesoffensief Brabant hadden we korte lijntjes en gelukkig waren er meteen bibliotheken die wilden helpen. De docenten werden tijdens de training ondersteund door leesconsulenten en bibliothecarissen van de Noord Oost Brabantse Bibliotheken, de Bibliotheek Eindhoven, de Bibliotheek Helmond-Peel en de Bibliotheek Dommeldal."

Hannah Schouten

Inspiratie voor docenten

Vooraf hebben de bibliothecarissen en leesconsulenten ook een boekencollectie van ongeveer 200 titels samengesteld, toegespitst op de verschillende schoolvakken. Annelies: “Er zaten voor veel docenten ook echt nieuwe titels bij. Die boeken werden tijdens de training gebruikt bij de opdrachten en daar gingen leerkrachten met elkaar over in gesprek. We hebben er ook voor gezorgd dat die boeken in de periode tussen de trainingsdagen beschikbaar zijn op het Zwijsen College. Zo kunnen ze de boeken later nog gebruiken in hun vakken”.  

Basisvaardigheden in het onderwijs

Bibliotheken merken ook dat er steeds meer aandacht komt voor de basisvaardigheden in het onderwijs. “Vaak kwam het contact met een school vanuit een enthousiaste docent Nederlands”, licht Annelies toe. "Maar nu merk je dat scholen vaak zelf ook bewust bezig zijn met de basisvaardigheden in hun beleidsplan. Ze willen hun leerlingen klaarstomen om deel te kunnen nemen aan de maatschappij. Daarbij zijn digitale- en burgerschapsvaardigheden ook belangrijk."

Hannah: “Het unieke aan de Bibliotheek is dat ze kennis hebben over drie van de vier basisvaardigheden. Als we de handen ineenslaan als bibliotheeksector dan hebben we enorm veel expertise over de basisvaardigheden in huis. Met die expertise kunnen we de docenten gedegen trainen in het integreren van de basisvaardigheden in hun vakonderwijs.”

Scholen zoeken rondom het beleid steeds vaker de samenwerking op met organisaties om zich heen. “Gelukkig worden wij als bibliotheek daar ook in gezien,” vertelt Annelies. “Door samen te werken met scholen en ook steeds vaker op scholen te zijn, merken we dat ze steeds meer gebruik maken van onze expertise.”

Annelies van Uden

Lezen is een voorwaarde voor deelname aan de maatschappij

Van oudsher heeft de bibliotheeksector van alle basisvaardigheden de meeste expertise in huis over het lezen. En lezen is ook meteen de meest belangrijke van alle basisvaardigheden, omdat goed kunnen lezen een voorwaarde is voor deelname aan de maatschappij en de basis legt voor de andere basisvaardigheden. "Als je niet begrijpt wat er in de krant staat, op internet of in een brief van de gemeente, dan kom je niet ver", vertelt Hannah. "Daarom is het zo belangrijk dat docenten hun leerlingen aan het lezen krijgen. Door lezen op een rijke en interessante manier te integreren in het verdere onderwijs, komt het leesplezier terug, zowel bij de docenten als bij de leerlingen. Er zal dan meer gelezen worden en het leesniveau gaat daarmee natuurlijk flink omhoog, met meer school- en maatschappelijk succes als gevolg." 

Leren door te evalueren

Wanneer je iets voor het eerst organiseert, is evalueren essentieel. Zo blijft de training goed aansluiten op de behoefte van de docenten. Annelies: “Het Leesoffensief Brabant heeft dat echt goed gedaan. De evaluatie vond meteen na de eerste studiedag plaats. Maar ook op de dag zelf is er tijd genomen om even met de docenten in gesprek te gaan. Na het ochtenddeel gaf een deel van de docenten aan dat het instapniveau te laag was. Die input is heel waardevol voor het vervolg van de training.”

Er stond nog een vervolgdag op de planning op 2 april. “We hebben die dag ook aangepast op basis van de feedback”, vertelt Annelies. “Docenten van bètavakken gaven aan dat ze niet drie instructielessen kunnen missen om een boek te behandelen. Dus we hebben gekeken naar alternatieven. In plaats van drie lessen kan je ook aan de slag met één of twee lessen. Of in plaats van een boek kan je in de les werken met een boekfragment of een wetenschappelijke tekst. Het draait vooral om rijke teksten die iets doen voor het taalgevoel van leerlingen.”

Hannah sluit af met een tip: “Onderschat als bibliotheek je impact en expertise niet. Binnen de Brabantse bibliotheken zit ongelooflijk veel kennis als het gaat om leesbevordering en de basisvaardigheden. Samen staan we sterker. Daar is deze training een heel mooi voorbeeld van.”